Bệnh cúm là bệnh viêm đường hô hấp cấp tính, có khả năng lây nhiễm cao. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và thường xảy ra theo mùa. Cúm là một vi rút đặc biệt có khả năng trao đổi vật liệu di truyền để tạo thành nhiều chủng mới. Vì thế, vắc xin cúm cần phải tiêm phòng hằng năm. Bố mẹ trẻ thường rất băn khoăn, vậy thời điểm nào trong năm thích hợp để tiêm phòng vắc xin cúm.
- Nguyên nhân gây bệnh
Vi rút cúm (Influenza virus) thuộc nhóm Orthomyxoviridae và được chia thành 3 týp A, B và C.
- Cúm A
- Vỏ của vi rút bản chất là glycoprotein bao gồm 2 kháng nguyên: Kháng nguyên ngưng kết hồng cầu H (Hemaglutinin) và kháng nguyên trung hoà N (Neuraminidase). Có 15 loại kháng nguyên H (H1-H15) và 9 loại kháng nguyên N (N1-N9). Những cách tổ hợp khác nhau của hai loại kháng nguyên này tạo nên các phân týp khác nhau của vi rút cúm A.Vì vậy, việc tiêm phòng vắc xin cúm phải thay đổi thường xuyên để phù hợp với loại cúm A đang hiện diện nhiều nhất. Đây cũng là lý do vắc xin cúm thay đổi hàng năm và vắc xin ở năm trước nếu dùng không hết không thể dùng trong các năm kế tiếp.
- Cúm A thường gặp và là nguyên nhân của nhiều đại dịch trên toàn thế giới
- Cúm B
Thường biến đổi typ chậm hơn. Do đó, chỉ có một typ huyết thanh, ít gây những vụ dịch lớn
- Cúm C
Gây ra các trường hợp tản phát với triệu chứng lâm sang không điển hình và các vụ dịch nhỏ ở địa phương
- Phương thức lây truyền
Bệnh lây lan qua đường hô hấp, qua không khí giọt nhỏ, qua các giọt nhỏ nước bọt hay dịch tiết mũi họng của bệnh nhân có chứa vi rút cúm qua ho, hắt hơi. Tỷ lệ lây lan càng mạnh khi tiếp xúc trực tiếp và mật thiết, đặt biệt ở nơi tập trung đông người như trường học, nhà trẻ. Trong điều kiện thời tiết lạnh và ẩm thấp, tế bào đường hô hấp của người dễ bị tổn thương, làm tăng tính cảm nhiễm với bệnh.
- Triệu chứng lâm sàng
- Sốt: Thường sốt cao
- Nhức đầu và đau cơ
- Mệt mỏi, biếng ăn
- Ho và đau họng cũng có thể gặp
- Các triệu chứng cúm thường cải thiện sau 2-5 ngày mặc dù bệnh có thể kéo dài một tuần hoặc hơn. Các triệu chứng mệt mỏi hay yếu cơ có thể kéo dài hàng tuần.
- Cúm có thể gây ra các biến chứng như viêm phổi, viêm xoang và viêm tai.
- Cận lâm sàng: Test cúm
- Chẩn đoán: Dựa vào triệu chứng làm sàng và cận lâm sàng
- Dự phòng
- Hạn chế lây lan
- Phát hiện sớm, cách ly bệnh nhân, hạn chế lây lan
- Thường xuyên rửa tay với xà phòng và nước có thể hạn chế lây truyền cúm. Có thể dùng các loại nước sát trùng thay thế.
- Khi bị cúm hay chăm sóc người bị cúm thì nên rửa tay thường xuyên hơn. Mang khẩu trang hoặc dùng khăn giấy (che cả miệng lẫn mũi) khi ho hay hắt hơi và bỏ giấy này ngay sau khi sử dụng.
- Tiêm phòng vắc xin cúm
Cách tốt nhất để giảm nguy cơ mắc cúm là tiêm phòng.
– Thời điểm tiêm: Vì chủng vi rút cúm thay đổi hàng năm nên bạn cần tiêm phòng cúm mỗi năm trước khi vào mùa cúm. Nên tiêm phòng càng sớm càng tốt khi có vắc xin của năm đó. Một năm thường có 2 mùa cúm. Ở bắc bán cầu, cúm thường xảy ra từ tháng 11 đến tháng 4. Ở nam bán cầu, thì mùa cúm là từ tháng 5 đến tháng 10. Ở miền nhiệt đới thì cúm có thể xảy ra bất cứ thời điểm nào. Trẻ em dưới 3 tuổi cần phải tiêm 2 mũi khi tiêm lần đầu. Người lớn và trẻ đã từng chủng ngừa cúm chích mỗi năm một mũi.
– Hiệu quả: Người tiêm phòng cúm sẽ tạo ra kháng thể (chất bảo vệ) chống lại vi rút khi họ bị nhiễm. Cần khoảng 2 tuần để tạo ra kháng thể này và khả năng bảo vệ là 50-80% (tức 50-80% người tiêm phòng sẽ không bị cúm sau khi tiêm phòng.
– Đối tượng tiêm phòng cúm: Mọi người từ 6 tháng tuổi trở lên đều cần tiêm phòng cúm. Những đối tượng sau càng cần phải tiêm phòng hơn:
- Người lớn từ 50 tuổi trở lên
- Người sống ở nhà dưỡng lão
- Người có bệnh tim phổi mạn tính bao gồm trẻ bị hen suyễn.
- Người lớn hay trẻ em bị các bệnh tiểu đường hay thận mạn tính
- Người lớn hay trẻ em bị nhiễm HIV hay được ghép tạng
- Phụ nữ trước khi mang bầu
- Những người có nguy cơ bị lây nhiễm cao như nhân viên y tế, người sống chung với người có nguy cơ bị biến chứng do cúm cao.